परतीचा पाऊस म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी एक मोठा संकट. जिथे शेतकरी आपले पीक घडवण्यासाठी किती कष्ट करतात, तिथे परतीच्या पावसाने एकाच क्षणात सर्व काही नष्ट होऊ शकते. हे नुकसान भरून काढण्यासाठी आणि सरकारी मदत मिळवण्यासाठी काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात घेणे गरजेचे आहे.

परतीच्या पाऊसाचे परिणाम

महाराष्ट्रातील बहुतांश शेतकऱ्यांवर परतीच्या पावसाने मोठे नुकसान झाले आहे. शेतातल्या पिकांचे उत्पन्न अगदी कमी होण्याची शक्यता असते, तर काही वेळेस शेतं संपूर्ण नष्ट होतात. यामुळे शेतकऱ्यांना नुकसानभरपाईसाठी योग्य त्या पावलांचा अवलंब करावा लागतो.

1. पिक विमा योजनांचा वापर

पिक विमा योजना शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची सुरक्षा कवच आहे. परंतु, हे विमा कार्य योग्य प्रकारे वापरण्यासाठी काही बाबी समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. पहिल्यांदा, विमा कंपनीकडून दिलेली सर्व माहिती तपासावी आणि योग्य ती तक्रार प्रक्रिया पूर्ण करावी. ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने तक्रार दाखल करता येते, पण तिची नोंदणी समयावर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

2. तक्रारीची नोंद कशी करावी?

शेतकऱ्यांनी नुकसान झाल्यानंतर लगेच तालुका कृषी अधिकारी किंवा विमा प्रतिनिधीशी संपर्क साधावा. त्यांची मदत घेऊन तक्रारीची नोंद करून घ्यावी. शेतकरी आपल्या तक्रारीचा डेटा संगणकीय पद्धतीने नोंदवून ऑनलाइन यादीत आपले नाव समाविष्ट करणे गरजेचे आहे.

3. सरकारी मदतीसाठी काय करायचे?

सरकारच्या पंचनामा पद्धतीतून नुकसान झाल्याचे प्रमाण नोंदले जाते. तलाठी, मंडल अधिकारी यांच्याकडून स्पॉट पंचनामा करून नुकसान ठरवले जाते. त्या नंतर तहसील कार्यालयात ही माहिती जमा केली जाते. सरकारी मदतीसाठी १३,६०० रुपये प्रति हेक्टर नुकसान भरपाई घोषित केली जाते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी हे नुकसान पंचनामा वेळेत करून घेतले पाहिजे.

4. नुकसान भरपाईसाठी आवश्यक पावले

शेतकऱ्यांनी विमा कंपनी आणि सरकारी मदत मिळवण्यासाठी काही पावले उचलणे आवश्यक आहे. नुकसान झाल्यानंतर लगेच पंचनामा करून घ्या, त्याचबरोबर पीक विमा तक्रार नोंदणी देखील करा. ऑनलाइन तक्रारीची नोंद करून घेऊन तिच्या यादीत आपले नाव समाविष्ट करणे महत्त्वाचे आहे.

5. नुकसानाचे प्रकार

परतीच्या पावसाने शेतात विविध पिकांचे नुकसान होते. उदा. कपाशीचे पीक झोपल्याने त्यावर बोंड सडते. तुरीचे पीक खाली पडून मातीत मिसळते. इतर पिकांचे देखील मोठे नुकसान होते. त्यामुळे शेतकऱ्यांना आपल्या नुकसानाचे नोंद तात्काळ करणे महत्त्वाचे आहे.

6. नुकसान नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे

शेतकऱ्यांनी नुकसान भरपाई मिळवण्यासाठी काही कागदपत्रांची तयारी ठेवावी:

• जमिनीचा ७/१२ उतारा
• पीक विमा पॉलिसीची माहिती
• पंचनाम्याचे प्रमाणपत्र

7. तक्रार दाखल करण्याची पद्धत

तक्रार प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी कृषी अधिकारी किंवा विमा प्रतिनिधींशी संपर्क साधावा. त्यांच्या मदतीने आपली तक्रार नोंदवावी. तक्रार केल्यानंतर तिची ऑनलाईन नोंदणी करणे अत्यंत आवश्यक आहे. यामुळे नुकसान भरपाईची प्रक्रिया जलद होते.

8. नुकसान भरपाईची प्रक्रिया

तुमच्या तक्रारीची यादी तयार झाल्यावर, नुकसान भरपाईसाठी योग्य ती प्रक्रिया सुरू होते. नुकसान झालेल्या क्षेत्राचे सर्वेक्षण होऊन नंतर तेथील शेतकऱ्यांना सरकारी मदत मिळते. पीक विमा योजनेच्या माध्यमातून देखील तक्रारीची नोंद झाल्यानंतर नुकसान भरपाई मिळवली जाते.

9. लोकप्रतिनिधींची मदत

शेतकऱ्यांनी आमदार, जिल्हा परिषद सदस्य, किंवा अन्य लोकप्रतिनिधींशी संपर्क साधावा. त्यांची मदत घेऊन नुकसान भरपाई मिळवण्यासाठी प्रयत्न करावेत. त्यांच्या मार्गदर्शनाने नुकसान भरपाईची प्रक्रिया आणखी जलद होते.

10. पीक विमा कंपनीच्या समस्या

काही वेळेस पीक विमा योजना योग्य प्रकारे कार्यरत नसतात. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांनी आपली तक्रार उचलून ठेवणे आवश्यक आहे. तालुका कृषी अधिकारी यांच्या माध्यमातून विमा प्रतिनिधींशी संपर्क साधून समस्या सोडवावी.