गव्हाच्या योग्य प्रकारे लागवडीसाठी वेळेचे महत्त्व अन्यसाधारण आहे. परंतु, ज्या शेतकऱ्यांना गव्हाची वेळेत पेरणी करणे शक्य होत नाही, त्यांच्यासाठी उशिरा पेरणीसाठी शिफारस केलेल्या गव्हाचे सुधारीत वाण ची निवड अत्यंत महत्त्वाची ठरते. या लेखामध्ये उशिरा पेरणीसाठी उपयुक्त गव्हाच्या सुधारित जातींबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.
उशीरा पेरणीसाठी योग्य कालावधी
गहू पिकाच्या उशिरा पेरणीसाठी 16 नोव्हेंबर ते 15 डिसेंबर हा कालावधी योग्य मानला जातो. तथापि, काही ठिकाणी 15 डिसेंबरनंतरही पेरणी केली जाते. परंतु, वेळेच्या विलंबामुळे उत्पादनात घट होऊ शकते. वेळेवर पेरणीसाठी शिफारस केलेल्या जातींची निवड करून पेरणी करणे आवश्यक आहे.
उशीरा पेरणीसाठी गव्हाचे सुधारीत वाण
उशिरा पेरणीसाठी योग्य वाण निवडणे अत्यावश्यक आहे. यामध्ये कमी कालावधीच्या जाती उपयुक्त ठरतात. खालील जाती उशिरा पेरणीसाठी शिफारस केल्या जातात:
- फुले समाधान (NI 1994)
- निफाड 34 (NIAW 34)
- AKAW 4627
या जाती उशिरा पेरणी करूनही चांगले उत्पादन देण्यासाठी ओळखल्या जातात.
पेरणीपूर्व तयारी आणि प्रक्रिया
पेरणी करण्यापूर्वी बियाण्यांवर योग्य प्रक्रिया करणे गरजेचे आहे:
- प्रति किलो बियाण्याला 3 ग्रॅम थायरम या बुरशीनाशकाची प्रक्रिया करावी.
- PSB आणि Rhizobium संवर्धक वापरून बियाण्यांना जिवाणू संवर्धनासाठी प्रक्रिया करावी.
- उथळ पेरणी (5-6 सेमी खोलीवर) करणे आवश्यक आहे.
पेरणीसाठी योग्य खत व्यवस्थापन
गव्हाच्या लागवडीसाठी योग्य प्रमाणात खते वापरणे उत्पादनासाठी महत्त्वाचे ठरते.
- नत्र: 98 किलो युरिया
- स्फुरद: 375 किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट
- पालश: 67 किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश
पेरणीवेळी नत्राची अर्धी मात्रा वापरावी आणि उर्वरित नत्राचे प्रमाण पहिल्या खुरपणीनंतर तीन आठवड्यांनी द्यावे.
पेरणीसाठी योग्य अंतर ठेवणे
गव्हाच्या लागवडीसाठी एकेरी पद्धतीने पेरणी करणे फायदेशीर ठरते:
- अंतर: 18 सेंटीमीटर
- यामुळे आंतरमशागत सुलभ होते व उत्पादनात वाढ होते.
उशिरा पेरणीचे फायदे आणि तोटे
फायदे
- उशिरा पेरणीसाठी शिफारस केलेल्या जाती योग्य वापरल्यास उत्पादनात घट टाळता येते.
- योग्य खत व्यवस्थापन केल्यास दाण्यांचे वजन चांगले राहते.
तोटे
- उशिरा पेरणी केल्यास थंडीचा कालावधी कमी मिळतो.
- हेक्टरी उत्पादनात घट होण्याची शक्यता असते.
उत्पादन वाढवण्यासाठी महत्त्वाचे उपाय
- पेरणीची वेळ काटेकोर पाळावी.
- बियाण्यांची योग्य प्रक्रिया करावी.
- वेळेवर खुरपणी आणि पाणी व्यवस्थापन करावे.
- सुधारित जातींचा वापर करावा.